Kıyafetler sadece birkaç parça kumaş mıdır yoksa altında derin anlamlar yatar mı? Zarafet, şıklık, mevki gibi kavramlar kıyafetlerle mi ölçülür? Kimin kim olduğu kıyafetlerle anlaşılır mı? İşte tam da bu soruların cevabı olarak sizlere bu yazımda geçmişten, sarayın içinden bilgiler getiriyorum. Ee şimdi sarayların ihtişamından, gelenek göreneklerden bahsettiysek Osmanlı modasından da bahsetmemek olmaz; hadi gelin başlayalım.
Tarihte çeşitli kültürlerden doğma moda akımları her zaman vardı. Her kültürün kendini yansıttığı kıyafet parçaları, mücevherleri ya da aksesuarları oluyordu. Bugün ise sizlere Osmanlı saraylarındaki giyim kuşam kültürüne odaklanacağız. Öncesinde dönemin yapıtlarına, bazı geleneklerine göz gezdirmiştik. Şimdi bu kültürün parçası olan kıyafetlerin nasıl şekillendiğine bakalım.
Osmanlı İmparatorluğu çeşitli kökenlere ve kültürlere ev sahipliği yapmıştır. Tarih boyunca farklı düşüncelere, dinlere, kültürlere ve inanışlara şahitlik etmiştir. Bu çeşitliliğin arasında zamanla giyim kültürü de değişiklik göstermiştir. Zamanla motifler, renkler, kalıplar ve dahi parçalar değişmiştir.
Statü ve Kıyafetler
Giyim kuşam o zamanlarda insanlar arasındaki farklılıkların ve statünün göstergesi olarak da kullanılıyordu. Saraydaki kıyafetlerle halkın kıyafetleri zaman zaman büyük farklılıklar göstermiş hatta kullanılan kumaşlar bile ayrılmıştı. Padişahların, hanedanın, cariyelerin ya da ağaların nasıl giyinecekleri genellikle belirli olur ve bu süreç çeşitli kalıplarla ilerlerdi. Renklerin, motiflerin, kullanılan kumaşların nerede ve nasıl kullanılması gerektiği özellikle saray içerisinde büyük bir öneme sahipti.
Son cümlenin biraz daha derinine inelim. O dönemlerde saray içerisindeki giyim kuşam genel kültür içerisindeki en önemli şeylerden biriydi. Kimin nasıl giyineceği, hangi kumaşı veya hangi rengi ne zaman giyeceği hep belliydi. Belli bir dönemden sonra özellikle harem içerisinde ‘kat kat giyinme’ modası ortaya çıkmıştı. Kat kat giyinmek aslında bir statü ve gösteriş sembolüydü. Kat kat denildiğine bakmayın, onun da bir inceliği vardı. Her bir kattaki kıyafet diğerinin altından görülebilecek şekilde ayarlanır ve çeşitli aksesuarla da süslenirdi. Hatta o zamanlardan kalma eserlere baktığımızda işlemeli kemerler, mendiller, elbise süsleri ve çeşitli tülleri sıkça görebiliriz.
Minyatürler ve Renkler
Osmanlı dönemi denildiğinde akla gelen renklerden olan turkuaz, mavi ve kırmızı dönemin kıyafetlerine o dönemde hazırlanan ve günümüze kadar ulaşan eserlerin içindeki minyatürlerde oldukça sıkça gösterilmiştir. Ayrıca minyatürler demişken, dönemin kılık kıyafet konusu bu minyatürlerde sıklıkla bahsedilmiş, çizilen her bir görselde kıyafetler detaylarına kadar gösterilmiştir. Çoğu bilgiye aslında bu minyatürlerden de ulaşılıyor.
Giyim kuşam denildiğinde aklınıza sadece kıyafetler gelmesin. Dönemin en ünlü ve günümüze kadar ulaşabilmiş eserlerinde de görürüsünüz ki taçlar, saç tokaları, işlemeli kemerler, yüzükler, kolyeler ve daha nice aksesuar ve mücevher en az kıyafetler kadar büyük önem taşıyorlardı. Hatta öyle ki kişiye özel bıçaklar dahi değerli taşlarla süslenirdi.
Kıyafetler ve Taşıdığı Anlamlar
Osmanlı saraylarının içerisinde kıyafetler ayna görevi görüyorlardı. Daha da açmak gerekirse; kıyafetler yaşanan olayları ya da duyguları, barındırdığı renk ve motiflerinde yansıtıyordu. Örneğin cenazelerde koyu, fasıllarda parlak, kına ve düğünlerde daha geleneksel renklere yer veriliyordu.
En Şık Padişah: Kanuni Sultan Süleyman
Osmanlı dönemi boyunca padişahların portrelerinde veyahut onlar için yazılan cümlelerde onların nasıl giyindiklerini, hangi mücevherleri kullandıklarını biliyoruz. En güzel giyimli denilen padişah Kanuni Sultan Süleyman idi. Bu durum padişahın kendisine bırakılan ve içini de doldurduğu kocaman servetinin de bir avantajıydı. En değerli taşlarla süslenmiş aksesuarlar ve eşsiz kumaşlardan dikilen kaftanları bu durumu kanıtlar nitelikte idi. Döneminde yazılan çizilen her şeyde onun ne kadar giyim kuşamına önem verdiğini görebiliriz.
Evet sevgili okuyucularım, o ihtişamlı sarayların duvarları arasından ancak böyle anlamlı ve güzel kıyafetler çıkardı değil mi? Umarım okurken keyif almışsınızdır, iyi okumalar dilerim. Aşağıdaki görsellere göz gezdirmeyi unutmayın!
