Bu yazı "Dune: Part 1" ve "Part 2" için spoiler içerir.

"Dune, kahramanlar, dinler, politikacılar, öngörüler ve planlar temasının tamamını sorgulamakla ilgilidir. Bu, ayrıca bizim düşünme yetimizi azaltan her tehlike ile de ilgilidir."

Film, Frank Herbert tarafından 60'lı yıllarda yazılmış kitaba dayanıyor. Bu kitabı sinemaya ve televizyona uyarlamak için pek çok girişimde bulunuldu ama çoğunlukla başarısız oldu. Yazarın 1965'te yayınlanan ve kariyerine yön veren bilim kurgu romanı, çok karmaşık bir dille yazıldığı için ve karakterlerin sesli diyaloglarından çok iç dünyalarına daldığımız için çoğu zaman "filmleştirilemez" olarak adlandırılmıştır. Elimizde Alejandro Jodorowsky'nin aynı zamanda Dune adlı belgeselinin yolunu da açan magnum opus'u ve David Lynch'in itirafı olan hiç sevmediğini söylediği 1984'ü de bulunmakta. Bu açıdan bakarsak, Denis Villeneuve yaptığı filmiyle görünüşte imkansız olanı başarmış gibi görünüyor.

Olay örgüsü yığınla komplolar ve örtülü motivasyonla katmanlı. Kitabın evreni yaratılırken, dilleri, kültürleri ve dinleri için yüzlerce kelimeler oluşturulmuş ve zengin bir şekilde detaylandırılmıştır. Her kitabın arka sayfalarında özel olarak oluşturulmuş sözlükler bulunuyor. Bu nedenle okurlar kendilerini her hangi bir ön açıklama olmadan evrenin tam ortasına düşmüş şekilde buluyor. 

Dune aynı zamanda bilinç, politika ve felsefe hakkındaki büyük fikirleri de araştırıyor. Ve Dune'un devam kitapları giderek daha değişik ve düşündürücü bir hal alıyor.  

2021 de çıkan film de, ilk kitabın ilk yarısına oldukça yakın bir uyarlama yapılmış. Ancak yine de pek çok önemli olay örgüsünü ve ayrıntıyı atlıyor. Peki kitabı filmle nasıl karşılaştırılaştırabiliriz - Dune'un gerçek hikayesi nedir? 

Denis Villeneuve'ün Dune'u, Frank Herbert'in romanının neredeyse mükemmel bir uyarlaması, ancak bu kelimesi kelimesine aynı olduğu anlamına gelmiyor.

Dune Bölüm 2'de Alia Atreides Karakteri Neden Değiştirildi?

Hoşuma giden bir değişiklikle başlayacak olursak, Paul'ün kız kardeşi Alia Atreides'te (Anya Taylor Joy) kitaptakinden büyük bir farklılık var. Bana göre, Paul'ün kız kardeşinde yapılan değişiklik, karakterin orijinal romandaki tuhaflığını ve güç duygusunu etkili bir şekilde korumasını sağlamış. Kitapta Alia, doğuştan gelen gelişmiş iletişim becerilerine sahip bir karakter olarak tanıtılıyor ve Paul'ün büyükbabası Baron Vladimir Harkonnen'i ortadan kaldırarak hikayenin doruk noktasında önemli bir rol oynuyor. 

Villeneuve, uyarlamasında Alia karakterinin ürkütücü özünü korumayı başarmış çünkü Alia doğmadan da tıpkı bir yetişkin gibi annesiyle telepatik yöntemlerle iletişim kurabiliyor. Film, Alia'nın karakterini çevreleyen gelecekteki gelişmelere de işaret ederek, bize çok daha fazlasının geleceğine dair bir ipucu veriyor.

Liet Kynes

Gezegen Bilimci Liet Kynes, Dune'da neredeyse sadece kitabın ilk yarısında yer alan nadir karakterlerden birisi. Filmde Sharon Duncan-Brewster tarafından canlandırılan karakterin cinsiyeti film için kadın olarak değiştirilmiş. Yine de bu olumlu bir değişiklik gibi görünüyor çünkü Dune - zamanının pek çok fantastik hikayesi gibi - oldukça erkek dominant bir hikaye ve Kynes'in cinsiyeti karakterin rolü için çokta önemli değil. Ayrıca, yeni filmde Kynes'a hayat verirken yapılan tek değişiklik bu olmamış. Karakterin geçmişi ve Arrakis'teki rolü hakkında filmin dışında bırakılan birkaç önemli ayrıntı var.

Hakkında konuşabileceğimiz bir başka değişiklik ise Kynes'in filmin sonundaki ölümü olabilir. Filmde, Kynes, bir Sarduakar askeri (Elit İmparatorluk Askerleri) tarafından bıçaklandıktan sonra bir kum tepesinden aşağı yuvarlanır ve Sarduakar tarafından takip edilir. Kynes kum tepesinin dibinde yatarken bir kum tıslaması duyar ve dev bir kum solucanı (Shai-Hulud) ortaya çıkarak hem Kynes'i hem de Sarduakar'ı yutar. Kynes'ın son sözleri, "Ben sadece bir efendiye hizmet ederim." olmuştur.

Karakterin kitaptaki ölümü ise filmdekinden biraz daha farklı. Kynes bunun yerine Harkonnenler tarafından yakalanıyor ve Paul ile annesi Jessica'nın (Rebecca Ferguson) kaçmasına yardım ettiği için ölüme mahkum ediliyor. Harkonnenler ellerini temiz tutmak için Kynes'ı çölün derinliklerinde ne bir zırh ne de su olmadan terk ettikleri için Kynes, evinin bulunduğu çölde tek başına susuzluk, bitkinlik ve sayıklama nedeniyle yavaş yavaş son nefesini veriyor.

Dr. Yueh'in Karakteri

Filmin yetersiz kaldığı bir alan da, Villeneuve'ün Dune'unda sadece yan karakter olarak yer alan Dr. Yueh karakterini daha detaylı anlatmamak olmuş.

Kitapta, Yueh’nin ihaneti gaddarca görünebilir, ancak aynı zamanda Harkonnenlerden herkes kadar nefret etmektedir. İhanetinin en büyük sebebi aslında eşi Wanna Marcus’un, Harkonnenlerin elinde olması. Budan dolayı Atreides Hanesi'ne ihanet etmeyi tek çıkış yolu olarak görüyor.

Paul bir Avcı-Arayıcı tarafından saldırıya uğradıktan sonra, ki bu olay 2021 filminde de yer alır, Atreides Hanesi'nde bir hain olduğuna dair şüpheler artar. Gözler Jessica'nın üstündedir. Dük Leto, Jessica'dan asla tam olarak şüphelenmez ama Hawat şüphelenir. İkili çok unutulmaz bir yüzleşme yaşar ve Hawat, Jessica'nın Bene Gesserit güçlerini yakından ve kişisel olarak görür. Bu sahneyi filmde görmek ne kadar ilgi çekici olsa da filmin temposunu düşürmemek adına kesilmiş gibi görünüyor.

Daha "User Friendly" Bir Dune

Villeneuve'ün Dune'u, Spacing Guild'den Landsraad'a ve Missionaria Protectiva'ya kadar, romanın arka planını oluşturan siyasi ve ekonomik örgütler karmaşasını ciddi bir oranda azaltmış. Bu detayların azaltılması, özellikle ilk kez izleyecek olanlar için daha izleyici dostu bir film ortaya çıkarıyor.

Villeneuve, "Hikaye oldukça basit; asıl mesele dünyanın yoğunluğu ve ne kadar zengin ve karmaşık olduğuydu," yorumunu yapıyor. "En büyük zorluk, başlangıçta seyirciyi fazla miktarda açıklamayla ezmemeye çalışmaktı. Doğru dengeyi bulmak uzun zaman aldı, böylece Dune'u bilmeyen insanlar kendilerini dışlanmış hissetmeyecek ve hikayenin bir parçası olabileceklerdi."